Σαν σήμερα πριν από 45 χρόνια απεβίωσε ο Τζέσε Όουενς και το «Locker Room» τιμά την μνήμη του ανακαλώντας ιστορίες από την ζωή ενός ανθρώπου ο οποίος άφησε το αποτύπωμα του έντονα στο διαχρονικό ζήτημα των φυλετικών διακρίσεων.
Μεγάλη μερίδα των φίλων του αθλητισμού συγκαταλέγει τον Ο. Τζ. Σίμπσον ως τον πρώτο διάσημο έγχρωμο αθλητή. Λάθος. Περίπου έντεκα χρόνια πριν την γέννηση του, υπήρξε ένα όνομα του κλασικού αθλητισμού, του οποίου οι επιδόσεις έκαναν θόρυβο σε όλα τα πέρατα του κόσμου. Ακολουθεί η ιστορία του απόλυτου αντι-στάρ. Του Τζέσε Όουενς.
Γεννημένος στις 12 Σεπτεμβρίου του 1913 στο Όκβιλ της Αλαμπάμα, ο αφροαμερικάνος γνώριζε από νωρίς τις προδιαγραφές του. Σε μία ιδιαίτερα δύσκολη εποχή για την ανθρωπότητα, με τον φυλετικό ρατσισμό να κυριαρχεί νομότυπα, ο νεαρός τότε Τζέσε αποφάσισε να βρει δίοδο στον στίβο. Η οικογένεια του αν και ιδιαίτερα φτωχή, τον στήριζε στο εγχείρημα του κλασικού αθλητισμού. Μάλιστα ο πατέρας του τον συμβούλευε και τον ενθάρρυνε προτείνοντας του τεχνικές βελτίωσης. Ώσπου οι αριθμοί του αθλητή έφτασαν σε παραπάνω από ικανοποιητικά επίπεδα και ο ίδιος κατάφερε σε νεαρή ηλικία να “πιάσει” κορυφαίες εθνικές αποδόσεις. Όπως ήταν αναμενόμενο ο Όουενς δέχθηκε υποτροφία από το πανεπιστήμιο του Οχάιο και η καριέρα του άρχισε να μπαίνει σε ανοδική πορεία. Με αυτόν τον τρόπο ήρθε και η κλήση του από το αντιπροσωπευτικό συγκρότημα της Αμερικής για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936. Μία διοργάνωση η οποία έμελλε να γράψει ιστορία.
Διοργανώτρια πόλη είχε ανακηρυχθεί το Βερολίνο. Κοινώς κατά την περίοδο της κυριαρχίας του Χίτλερ, η ναζιστική Γερμανία ανέλαβε το μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός ως ένδειξη επίδειξης δύναμης. Με μοναδικό σκοπό του “σπουδαίου” φύρερ την ανάδειξη της Άριας Φυλής μέσω της συμμετοχής των Γερμανών αθλητών. Και εδώ ακριβώς κολλάει ο κύριος Όουενς, ο οποίος άθελα του πραγματοποίησε εκείνο το καλοκαίρι θεάρεστο έργο. Καταρρίπτοντας το ένα ρεκόρ μετά το άλλο και κατακτώντας τέσσερα (!) χρυσά μετάλλια. Στο άλμα εις μήκος, την σκυταλοδρομία, τα 200 μέτρα, αλλά και στο 100σταρι. Ας σταθούμε όμως στο τελευταίο αγώνισμα. Εκεί όπου ο Τζέσε σημείωσε Ολυμπιακό ρεκόρ με χρόνο 10’3″, επίδοση συνοδευόμενη με μία κοσμοϊστορική απονομή μεταλλίων. Ο Αδόλφος Χίτλερ αποχώρησε πριν την τελετή, από πίσω στο βάθρο ο Γερμανός αθλητής με τον καθιερωμένο ναζιστικό χαιρετισμό και ο πρωταγωνιστής μας ανεπηρέαστος να στέκεται περήφανα στην κορυφή. Στιγμή ή εικόνα αν προτιμάτε, η οποία κατέρριψε τα στερεότυπα και την λογική της φυλετικής διάκρισης.
Στα παραλειπόμενα, σύμφωνα με πληροφορίες της εποχής οι δηλώσεις του Όουενς διατηρούν μεγάλο ενδιαφέρον. Διότι ο ίδιος προσπάθησε να μην σταθεί στην κίνηση του φύρερ, αλλά αντιθέτως να τα βάλει με τον συμπατριώτη του Φραγκλίνο Ρούσβελτ. Συγκεκριμένα χαρακτήρισε αποδεκτή την φυγή του Γερμανού από το στάδιο λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων. Ωστόσο αυτό που δεν μπορούσε να συγχωρήσει είναι η στάση του άλλοτε προέδρου των ΗΠΑ, όπως και την γενικότερη στάση της πατρίδας ως προς το πρόσωπο του. Την ίδια ώρα που στην οικουμενική συνείδηση το όνομα του αποτέλεσε παράδειγμα προς μίμηση, στην χώρα του αντιμετωπίστηκε ως ένας διασκεδαστής, ένας performer. Τουλάχιστον αυτό μαρτυρά η ιστορία. Ο υπεραθλητής του στίβου δε κατάφερε ποτέ να κερδίσει χρηματικές απολαβές ισάξιες του έργου του και έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του υπό την φτώχεια. Αρμόδιοι πολιτικοί και κατ’ επέκταση αθλητικοί φορείς του στέρησαν την ευκαιρία να δεχθεί εμπορικές προσφορές, διαγράφοντας τον από τις επίσημες λίστες αθλητών. Έτσι ο Όουενς αναγκάστηκε να γίνει περιοδεύων θίασος από πόλη σε πόλη συμμετέχοντας σε επιδείξεις ικανοτήτων.
Μελετώντας κανείς την ιστορία του σπρίντερ από την Αλαμπάμα συνειδητοποιεί σπουδαία πράγματα για το ζήτημα της ισότητας. Διότι από την μία, εν έτη 2021 σπανίως εμφανίζεται τέτοια αντιμετώπιση από πολιτικούς και αθλητικούς φορείς. Από την άλλη οι διακρίσεις κυριαρχούν ακόμη σε έντονο βαθμό, πολύ περισσότερο από ότι θα περίμενε κανείς μετά από οκτώ δεκαετίες. Διότι οι συνθήκες ζωής βελτιώνονται μέσω της υπέρμετρης ανάπτυξης της τεχνολογίας και της ιατρικής, αυτό όμως που παραμένει αμετάβλητο είναι η μισαλλοδοξία. Μισαλλοδοξία και ξενοφοβία η οποία προκύπτει από το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Όπως τότε ο Τζέσε Όουενς δέχθηκε καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του υποτιμητική συμπεριφορά, έτσι και τώρα παρατηρούνται φαινόμενα απεχθή. Με μπανάνες και ήχους πιθήκων σε πολλά από τα γήπεδα της γης.
Παρ’ όλα αυτά υπάρχει και η θετική όψη του νομίσματος. Προφανώς ο κόσμος δεν είναι αγγελικά πλασμένος και είναι δομημένος ώστε να μην μπορεί να επιτευχθεί η ισότητα σε όλες τις εκφάνσεις. Το παράδειγμα όμως του αφροαμερικανού αθλητή δείχνει ότι τα πάντα μπορούν να υλοποιηθούν με προσωπική προσπάθεια. Με προπόνηση, πίστη και μεγαλοψυχία, ο καθένας μπορεί να διεκδικήσει ότι του αναλογεί. Η επιτυχία και η εκτίμηση είναι δεδομένη. Έστω και αν αυτή προέλθει από συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες. Ακόμη και για τον Όουενς ο οποίος δεν έλαβε ότι του αναλογούσε, μετέπειτα έγινε σύμβολο γενεών. Και τέσσερα περίπου χρόνια πριν από τον θάνατο του δικαιώθηκε με την απονομή του Προεδρικού Μεταλλίου Ελευθερίας. Την ανώτατη τιμή που μπορεί να δεχθεί ένας αθλητής των ΗΠΑ. Έζησε με ευπρέπεια τους τελευταίους μήνες της ζωής του, με το ζήτημα του ρατσισμού στην χώρα να έχει βελτιωθεί. Ώσπου απεβίωσε. Σαν μύθος.
Τζέσε Όουενς 12 Σεπτεμβρίου 1913-31 Μαρτίου 1980